ΑΞΙΑ ΤΟΥ MANAGER ΞΕΝΟΦΩΝΤΑ

του Δημητρίου Βαλασίδη,

Προέδρου Ελληνικού Ινστιτούτου Ηγεσίας και Στρατηγικής.

Όταν πριν από εικοσιτέσσερις αιώνες ο Ξενοφών έγραφε τα έργα του, δεν μπορούσε να φανταστεί τα τεράστια μεγέθη που χαρακτηρίζουν τις σύγχρονες επιχειρήσεις, οι οποίες δραστηριοποιούνται στο πολύπλοκο και ραγδαία εξελισσόμενο περιβάλλον της παγκοσμιοποίησης. Είναι όμως άξιο θαυμασμού ότι οι σκέψεις, οι απόψεις και οι συμβουλές του συνεχίζουν να ισχύουν αναλλοίωτες μέχρι και σήμερα. Μελετώντας τα συγγράμματα των μεγάλων του σύγχρονου μάνατζμεντ, διαπιστώνουμε ότι οι θεωρητικές αλλά και οι πρακτικές προσεγγίσεις τους στη διοίκηση σε τίποτε δε διαφέρουν από αυτές του αρχαίου Έλληνα συγγραφέα. Διαπραγματεύεται με ρεαλιστικό τρόπο τα θέματα της οικονομίας, της επιχειρηματικότητας, της διοίκησης των ανθρώπινων πόρων, της ηγεσίας, της οργάνωσης που ο αναγνώστης νομίζει ότι διαβάζει έναν σημερινό έμπειρο μάνατζερ με άριστο ακαδημαϊκό υπόβαθρο. Η επιχειρηματική ηθική που πρόσφατα άρχισε να διδάσκεται στις σχολές επιχειρηματικών σπουδών και περιορισμένα ακόμη εφαρμόζεται από τις εταιρίες, θεωρείται από τον Ξενοφώντα βασικός παράγων επιτυχίας κάθε επιχειρηματικής δραστηριότητας. “Το καθήκον των συνετών είναι να επιδιώκουν την διατήρηση και την ανάπτυξη της επιχείρησής τους με έντιμα και νόμιμα μέσα”, γράφει στον “Οικονομικό” του. Τα έργα του είναι επηρεασμένα από τη διδασκαλία του Σωκράτη για το πρότυπο ζωής και τον Αγησίλαο, τον ιδανικό ηγέτη, ο οποίος: ” Δεν υπολόγιζε τους κόπους, δεν απέφευγε τους κινδύνους, δε λυπόταν τα χρήματα, δε θεωρούσε δικαιολογία τη σωματική του κατάσταση λόγω γήρατος, αλλά πίστευε ότι είναι το σωστό καθήκον του ηγέτη, να κάνει όσο περισσότερο καλά μπορεί γι’ αυτούς που ηγείται”, (Αγησίλαος V).

Στην αρχαία Αθήνα το ανθρώπινο δυναμικό αποτελούσε το σημαντικότερο κεφάλαιο, με το οποίο μια πόλη με περιορισμένους πόρους κατόρθωσε να γίνει μεγάλη οικονομική και στρατιωτική δύναμη φθάνοντας στον ¨χρυσούν αιώνα του Περικλέους¨. Μέσα από τον Ξενοφώντα μαθαίνουμε τη λειτουργία της οικονομίας – διοίκησης, την οποία ο δάσκαλός του Σωκράτης θεωρεί επιστήμη. Ο οίκος της εποχής εκείνης είναι η σημερινή επιχείρηση και ο επικεφαλής του ο σύγχρονος επιχειρηματίας. Εφαρμόζοντας τις βασικές αρχές επιχειρηματικότητας και με την ορθή διοίκηση των ανθρώπων, ελεύθερων και δούλων, οι Αθηναίοι επέτυχαν την ανάπτυξη στον ιδιωτικό αλλά και τον δημόσιο τομέα, δημιουργώντας τα κλασικά αριστουργήματα των γραμμάτων και των τεχνών. Ο Σωκράτης τον ρωτά: “Και τώρα, αν σου παρουσιάσω δούλους δεμένους με αλυσίδες που προσπαθούν να δραπετεύσουν και άλλους δούλους λυμένους που επιθυμούν να εργάζονται και να παραμένουν στη θέση τους, δε νομίζεις ότι θα σου εμφανίσω έναν ακόμη τομέα της διοίκησης;”, (Οικονομικός III). Η όλη επιχειρηματική δραστηριότητα έπρεπε, σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, να ακολουθεί τη νομιμότητα και τους ηθικούς κανόνες, γιατί διαφορετικά ο άνθρωπος παρά τα πλούτη του δεν είναι ευτυχισμένος και δεν χαίρει της εκτίμησης των συμπολιτών του. Αναφέρει στα “Απομνημονεύματα” ότι “Ο Σωκράτης θεωρούσε σοφό και σώφρονα εκείνον που, γνωρίζοντας τα ωραία και τα καλά, τα χρησιμοποιούσε και απέφευγε τα αισχρά”.

Εκατοντάδες βιβλία έχουν γραφτεί για την ηγεσία και καθημερινά εκδίδονται και καινούρια. Δεν απαιτείται προσεκτική μελέτη όλων αυτών, για να διαπιστώσει κανείς ότι οι ικανότητες και οι δεξιότητες του Αγησίλαου, του Κύρου αλλά και του Ισχόμαχου (ψευδώνυμο του Ξενοφώντα;) πρέπει να χαρακτηρίζουν και τον σύγχρονο ηγέτη, ανεξάρτητα από το χώρο στον οποίο δραστηριοποιείται. O Σωκράτης λέει στον Ισχόμαχο: “Ενέπνευσες στον άνθρωπό σου (μάνατζερ) την επιθυμία να επιτυγχάνει στις επιχειρήσεις σου, τον ζήλο να εξασφαλίζει την ευημερία και επιπλέον τον εκπαίδευσες να εκτελεί το έργο του με επιτυχία, τον έκανες ικανό να ασκεί διοίκηση, να ικανοποιείται από την παραγωγικότητα, όπως θα έκανες κι εσύ ο ίδιος”. Ο στρατηγός, ο πολιτικός, ο επιστάτης – μάνατζερ, ο αρχηγός του οίκου – επιχειρηματίας σύμφωνα με τον Ξενοφώντα πρέπει να έχει τις ίδιες αρετές και επομένως μπορεί αποτελεσματικά να πετύχει στα καθήκοντα της διοίκησης του στρατού, της επιχείρησης ή μιας δημόσιας θέσης. Ο Αγησίλαος και ο Κύρος τα κατάφερναν το ίδιο καλά στον πόλεμο, την εξωτερική πολιτική αλλά και τη δημόσια διοίκηση. Δεν είναι ασφαλώς τυχαίο, ότι και σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο, ικανοί στρατιωτικοί πέτυχαν ως πολιτικοί ή μάνατζερ. Πολλοί επιχειρηματίες ή στελέχη επιχειρήσεων διαπρέπουν στην πολιτική, ενώ αρκετοί πολιτικοί ασχολήθηκαν με επιτυχία με τις επιχειρήσεις. Στα “Απομνημονεύματα” αναφέρεται ότι ο Σωκράτης υποστηρίζει: “ότι οποιονδήποτε τομέα κι αν διοικεί κάποιος, αν γνωρίζει όσα απαιτούνται και μπορεί να τα αποκτήσει, είναι δυνατόν να είναι καλός ηγέτης είτε επιχείρησης, είτε δημοσίου οργανισμού, είτε στρατεύματος”.

Ο έντονος ανταγωνισμός των σύγχρονων επιχειρήσεων σήμερα μοιάζει κατά πολύ με πόλεμο. Δεν είναι λοιπόν εξωπραγματική η αντικατάσταση της λέξης ¨πόλεμος¨ με ¨ανταγωνισμός¨, ¨στρατηγός¨ με ¨μάνατζερ¨ και ¨στρατιώτης¨ με ¨εργαζόμενος¨. Αρχές του πολέμου, στρατηγική αλλά και στρατιωτική τακτική χρησιμοποιούν οι σύγχρονοι μάνατζερ για να πετύχουν τους στόχους τους, τους αντικειμενικούς τους σκοπούς (ΑΝΣΚ). Ο Ξενοφών, έμπειρος στρατηγός ο ίδιος, παραθέτει τις πολύτιμες γνώσεις και εμπειρίες του από αγώνες και μάχες που είναι άμεσα αξιοποιήσιμες από τη σύγχρονη επιχείρηση. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αφηγήσεις του για τη διαχείριση κινδύνου, τη διοίκηση ανθρώπινων πόρων, την χάραξη της στρατηγικής και την εφαρμογή των στρατηγικών σχεδίων. Για τον Αγησίλαο έγραψε ότι: “Στις καλές μέρες μπορούσε να κάνει κάτι με σύνεση, στις δύσκολες όμως καταστάσεις μπορούσε να είναι τολμηρός”, ενώ στην “Λακεδαιμονίων Πολιτεία” πιστεύει “ότι δεν προέκυψε κανένα πρόβλημα κατά την εφαρμογή, γιατί δεν υπήρχε τίποτε που να μην είχε προβλεφθεί”.

Μήπως λοιπόν μαζί με τους αποκαλούμενους σύγχρονους “γκουρού” του μάνατζμεντ, πρέπει να μελετάμε και τους κλασικούς έλληνες συγγραφείς που μέσα στην σοφία στους περιλαμβάνεται και το ουσιαστικό περιεχόμενο της διοίκησης των οργανισμών και επιχειρήσεων;

#επιχειρήσεις #ηγεσία #Ξενοφών #Σωκράτης